Poranne wstawanie dla wielu osób jest katorgą. Czasami potrzeba wielu godzin, aby organizm w pełni się obudził i mógł normalnie funkcjonować. Niektórzy nie przestawią się na tryb „myślenia” dopóki nie sięgną po pierwszy łyk kawy. Wieczorne siedzenie nad książkami wydaje się natomiast dużo łatwiejsze, bo mózg jakby inaczej działa. Może być odwrotnie – osoby, które wstają bardzo wcześnie, bywają postrzegane jako nietypowe.
Różnice w tych preferencjach są zupełnie naturalne i występują w społeczeństwie od zawsze. Wynikają z preferencji czasu aktywności, dzielonej zazwyczaj na poranną i wieczorną. Wiedza w tym zakresie może wydawać się jedynie drobną ciekawostką, ale okazuje się świadomość i znajomość swojego organizmu, może okazać się niezwykle pomocna w codziennym funkcjonowaniu.
Czym jest chronotyp?
Termin ten odnosi się do indywidualnych preferencji dotyczących aktywności i odpoczynku, które wynikają z biologicznego rytmu dobowego. Mowa tutaj zarówno o aktywności ściśle fizycznej, ale również tej intelektualnej i metabolicznej. To oznacza, że o poranku Twój organizm będzie funkcjonował inaczej – lepiej lub gorzej – niż wieczorem. Wiąże się z tym również zdolność adaptacji do określonych warunków środowiska, które w rytmie dobowym zmieniają się co kilka godzin.
Jakie są typy chronotypów i czym się wyróżniają?
W kontekście lepszego i gorszego funkcjonowania o określonych porach dnia najczęściej słyszy się o porannym skowronku i nocnej sowie. To dwie skrajne sytuacje lepszego samopoczucia o poranku lub w godzinach wieczornych. Warto jednak pamiętać, że istnieją cztery główne typy, a ich znajomość może znacząco poprawić Twój komfort nauki.
Skowronek
Skowronki to osoby, które najlepiej czują się w godzinach porannych i popołudniowych. Wszelkie aktywności fizyczne najłatwiej im przychodzą niedługo po pobudce. Podobnie jest z pracą umysłową, dlatego uczniowie z tym chronotypem doskonale odnajdują się w systemie szkolnictwa, gdzie lekcje zaczynają się stosunkowo wcześnie.
Skowronki szybko zaczynają odczuwać zmęczenie i znużenie, dlatego wieczorne obowiązki nie będą należeć do ich ulubionych. Szybko również zasypiają.
Jeśli widzisz w sobie te cechy, to warto wprowadzić do swojej rutyny wczesne wstawanie i wykonywanie najważniejszych i najbardziej wymagających zadań właśnie w godzinach porannych. Dzięki temu dobrze wykorzystasz moment, w którym Twój organizm ma najwięcej energii, a mózg jest najbardziej chłonny.
Sowa
To chronotyp przeciwny do skowronka, ponieważ osoby się nim charakteryzujące najlepiej funkcjonują w godzinach wieczornych, a szczyt ich przytomności przypada na godzinę 18:00. To oznacza, że poranki są dla nich niezwykle trudne. Wszelkie aktywności fizyczne i umysłowe najłatwiej wykonuje się im od południa, co dla uczniów wrzuconych w twarde ramy godzin szkolnych może być niezwykle uciążliwe.
Niechęć do wczesnego wstawania może przejawiać się w kiepskim humorze i braku energii. Energii nabierają wieczorami, a panujące w tym czasie określone warunki środowiska nie są dla nich żadną przeszkodą. Zazwyczaj kładą się późno spać, co przekłada się na jeszcze większe problemy z porannym wstawaniem.
Jeśli dostrzegasz w sobie tendencję do lepszego przyswajania informacji wieczorami, a z porannych lekcji niewiele pamiętasz, to wysoce prawdopodobne jest to, że charakteryzuje Cię właśnie chronotyp sowy.
Wilk
Wilkiem można nazwać osobę, która nie przepada za porannym wstawaniem, ale szybko się rozbudza. Dzień zaczyna się przed południem, a wieczorem pojawia się kolejny zastrzyk energii, dlatego osoba z tym chronotypem nie ma problemu z wieczornymi obowiązkami i można ją nazwać odpowiednikiem sowy. Różnica jest taka, że lepiej niż nocny zwierz funkcjonuje w godzinach przed i popołudniowych.
Delfin
Osoba z chronotypem delfina ma prawdopodobnie problemy senne. Do odpoczywania potrzebuje ustalonych warunków środowiska, więc drzemka w podróży może być dla niej zupełnie niewykonalna.
Trudności w zasypianiu i częste pobudki w ciągu nocy mogą mieć wpływ na trudne poranki delfinów. Mimo to swoje zadania najlepiej wykonują w godzinach między 10:00 a 14:00, dlatego uczniowie z tym chronotypem doskonale odnajdują się w naturalnym dla społeczeństwa trybie nauki 8:00-16:00.
Niedźwiedź
Największy przypływ energii dla niedźwiedzi przypada na czas przed południem. Funkcjonują wtedy najlepiej i najłatwiej przychodzi im wykonywanie swoich obowiązków. Późnym popołudniem czują się jednak zmęczeni i odczuwają dużą chęć na odpoczynek. Jeśli Twój sen jest dobry i regenerujący, a przed południem czujesz, jakbyś mógł góry przenosić, to prawdopodobnie jesteś niedźwiedziem. Co ciekawe – to najczęściej występujący chronotyp.
Lew
Lew to odpowiednik słowika, ponieważ zazwyczaj wstaje niezwykle wcześnie. Obowiązki najchętniej wykonuje do południa, aby jak najszybciej wszystkie zobowiązania wypełnić. Nie lubią zostawiać ważnych spraw na później, co może wiązać się z szybkim zapadaniem w stan zmęczenia. Lwy jak szybko zaczynają swój dzień, tak samo szybko go kończą. Wcześnie przechodzą w fazę wieczornego relaksu i odpoczynku, aby zasnąć nawet ok. 21:00.
Dlaczego znajomość swojego chronotypu jest istotna?
Chronotyp to Twój wewnętrzny zegar, który jasno określa najlepsze dla Ciebie pory dnia. To wtedy łatwiej przyswajasz nowe informacje, a obowiązki nie wydają się tak straszne. Funkcjonowanie według tego rytmu może znacząco usprawnić Twoje funkcjonowanie, ale również pozytywnie wpłynąć na Twoje zdrowie.
Funkcjonując bez słuchania potrzeb swojego organizmu, można doprowadzić do chronicznego zmęczenia, problemów ze snem, a nawet problemów psychicznych. Z drugiej natomiast strony zdecydowanie łatwiej jest działać i wykonywać różnorodne aktywności w momencie, gdy Twój mózg jest w szczytowej formie. To minimalizuje ryzyko wystąpienia błędów i maksymalizuje proces uczenia się.
Jak funkcjonować w trwałych ramach systemu szkolnictwa?
Niestety ogólnie przyjęte zasady społeczne nie pozwalają na zupełną dowolność w wybieraniu okresów pracy i nauki. Uczniowie zmuszeni są do dostosowania się mimo indywidualnych potrzeb. To jednak nie oznacza, że nie można funkcjonować poprawnie.
Wystarczy trzymać się kilku dobrych rad:
- Dbaj o wieczorną rutynę: stwórz swoją indywidualną wieczorną rutynę przed snem, która pozytywnie wpłynie na Twój sen. Postaraj się odłożyć na bok wszelką elektronikę i zastąpić ją książką lub czasem spędzonym z bliskimi. Dzięki temu odpoczniesz i lepiej zaśniesz. Rano natomiast obudzisz się wypoczęty.
- Stawiaj na naturalne światło: rano warto wybrać ekspozycję na naturalne światło. W okresie zimowym jest to trudne, jednak warto w takiej sytuacji wybrać poranny spacer zamiast transportu do szkoły. Taka ekspozycja na naturalne światło pomaga w uregulowaniu rytmu okołodobowego.
- Nie zapominaj o przerwach: w ciągu dnia zawsze staraj się robić sobie krótkie przerwy. Warto wtedy wyjść na świeże powietrze lub postawić na krótką aktywność fizyczną. Czasami nawet kilka pajacyków może pomóc w ponownym skoncentrowaniu się na wykonywanej czynności.
- Stwórz indywidualny harmonogram nauki: nie możesz po prostu przestać chodzić do szkoły, bo Twój chronotyp to sowa. Możesz jednak uczyć się właśnie wtedy, kiedy masz najwięcej energii. Postaw zatem na wieczorne wykonywanie zadań i powtórkę materiału.
Poznanie swojego chronotypu i umiejętność dostosowania go do społecznych ram mogą wprowadzić istotne zmiany w Twoim życiu. Twój organizm wysyła Ci konkretne sygnały, wystarczy odpowiednio ich słuchać. Poświęć zatem kilka dni na dokładne obserwowanie siebie, skoku i spadku swojej energii i zacznij dostosowywać do tego swój plan nauki. Co ważne – nie obrażaj się na system, w jakim zżyjesz. Dostosowany jest do większości społeczeństwa, które najwięcej energii ma właśnie w okolicach południa. Zamiast tego zastanów się, jak możesz wykorzystać go na swoją korzyść. Mogę Cię zapewnić, że jest to możliwe. Wystarczy odpowiednio poznać siebie i podejść do tematu w sposób kreatywny.
To również Cię zainteresuje!
Robisz to podczas nauki? Nie warto!